Yazan: Özlem PEKCAN
YAŞAMI
Niccolò Machiavelli,
1469’da Floransa’da, soyluluktan burjuvalığa düşmüş bir ailenin üçüncü çocuğu
olarak dünyaya gelir. Borçlarını ödeyememesi
yüzünden men edildiği mesleğini gizli gizli sürdüren babası, esasında bireyleri
zaman zaman önemli devlet görevleri üstlenmiş, kentin seçkinleri arasında kabul
edilen köklü bir aileye mensuptur.
İlk
gençlik yılları hakkında fazla bilgi bulunmasa da, kültürel etkilere açık bir
ortamda büyüdüğü, hümanist bir eğitim aldığı, Lâtince öğrendiği, babasının
zengin kütüphanesinde yer alan Lâtin ve Yunan edebiyatının temel klâsiklerini
okuduğu bilinmektedir. Lorenzo dei Medici’nin Floransa’sında yetiştiği düşünüldüğünde
Rönesans’ın hümanistik fikirlerini benimsemesi kaçınılmaz bir sonuçtur. Nitekim
Lâtinceye ilgisi nedeniyle 1490’lı yılların başında, Romalı şair ve filozof
Lucretius’un Epikurosçu ögeler içeren “De
Rerum Natura” adlı didaktik eserini çevirir.
Fransa
Kralı VIII. Charles, 1494’te İtalya topraklarını işgal eder, şehri yöneten
Mediciler sürülür, cumhuriyet yönetimine geçilerek, idare ve yeni siyasal
kurumların teşekkülü Dominiken din adamı Girolamo Savonarola’ya bırakılır.
Ancak, Rönesans karşıtı vaazlarıyla, hatta günah gördüğü sanat eserlerini
yaktırmasıyla tanınan Savonarola, koyu Katolik olmasına rağmen Kilise’ye
yönelttiği sert eleştirileri yüzünden sapkınlıkla suçlanır ve aforoz edilir, 4
yıl süren teokratik iktidarının ardından 1498’de asılarak yakılır.
Savonarola’yı
deviren burjuvalar kentte tekrar demokratik bir rejim kurar. 1498
Machiavelli’nin kişisel tarihi açısından da büyük önem taşır. Zira 29 yaşını
sürdüğü bu yıl İkinci Kançılarya Sekreterliğine getirilir ve böylece politik
kariyeri başlar. Önceleri basit
yazışmalardan ibaret iş ve sorumlulukları, cumhuriyet yönetiminin yürütme
organı Onlar Kurulunun Sekreterliğini üstlenmesiyle daha da genişler.
Diplomatik ziyaretler, elçilik faaliyetleri, Avrupalı ve İtalyan hükümdarlarla görüşme
ve istişarelerden savaş alanları ile istihkâm bölgelerinin denetlenmesine kadar
uzanan bu görevlerini 14 yıl boyunca sürdürecektir.
1500
yılında, Pisa Kuşatması esnasında, Floransa’ya destek veren Fransız birlikleri
isyan ettiğinde, Machiavelli XII. Louis ile görüşmek üzere Fransa’ya gönderilir.
İlk diplomatik görevidir bu. Beş ay sonra geri döndüğünde, Cesare Borgia’nın,
babası Papa VI. Alexander’in de desteğiyle, kendisine bir devlet kurmak
amacıyla İtalya’nın orta kesimine yaptığı seferler yüzünden cumhuriyeti büyük
bir sarsıntı içinde bulur. Bu arada, 1501’de altı çocuğunun annesi Marietta di
Corsini ile evlenir.
1502’de
kentin üstündeki tehdidin giderek artması nedeniyle iki kez gönderildiği
Urbino’da Cesare Borgia’yla görüşür ve onun Sinigaglia’da ayaklanan
adamlarından intikam alışına tanıklık eder. Cesare’nin zalim, kararlı ve kurnaz
kişiliği Machivalli’yi epeyce etkiler.
Aynı
sene, Piero Soderini ömür boyu Cumhuriyet Sancaktarı seçilir. Machiavelli kısa
sürede onun güvenini kazanarak halktan asker toplanması düşüncesini kabul
ettirir. Pisa’ya karşı verilen savaşta paralı askerlerin başarısızlığa uğraması
üzerine 1505’de uygulamaya geçilir ve bu çerçevede ordunun yeniden
yapılandırılmasına yönelik 1506’da oluşturulan Dokuzlar Kurulu Sekreterliğine atanır. Machiavelli, önceki
görevlerini yürütmeyi sürdürürken, diğer yandan da askere alma işlerini yerinde
görmek ve denetlemek için bölgelere ayrılan cumhuriyet topraklarında
dolaşmaktadır artık.
Papa’nın
da desteğini arkasına alan Kutsal Roma-Germen İmparatoru I. Maximilian’ın,
İtalya’ya karşı sefer hazırlıklarına girişmesi üzerine, Aralık 1507’de kent
yönetimi, devletin muhtemel bir saldırıdan uzak tutulmasını sağlamak niyetiyle
Machiavelli’yi onunla görüşmeye gönderir. Dönüşünde Floransa’nın, Pisa kentini
yeniden ele geçirmek üzere harekete geçtiğini görür, bundan faydalanarak yeni kurduğu
orduyu cepheye sürer ve birliklere bizzat komuta eder. Savaşı kaybeden Pisa 8
Haziran 1509’da teslim alınır.
1510’da,
Machiavelli Fransa’ya gönderilir. Görevi Floransa’nın müttefiki Kral XII.
Louis’yi Papa II. Julis ile barışa ikna etmek, en azından topraklarının savaş
dışı kalmasını sağlamaktır. Ancak, büyük bir savaş çıkacağına kani şekilde geri
döner ve bütün gayretiyle kenti silâhlandırmaya başlar.
1511’de
yeniden Fransa’ya gider. Bu sefer ki görevi Kralın desteklediği, ancak Papa’yı
Floransa’ya karşı kışkırtan Pisa Konsili’nin dağıtılmasını sağlamaktır.
Maksadına ulaşır ve döner dönmez bunu gerçekleştirir.
Fakat
bu sıralarda, Papalık, Venedik, Ferrara Dükü, Katolik Fernando ve VIII. Henry
tarafından Fransa’ya karşı oluşturulan Kutsal İttifak, Milano’da Sforzaların,
Floransa’da da Medicilerin başa geçirilmesini kararlaştırmıştır.
Böylece
Papa ordusuyla kentin üstüne yürür, Piero Soderini azledilirek kaçmak zorunda
kalır, cumhuriyet yıkılır ve 1512’de Mediciler yönetimi tekrar ele geçirir. Tüm
bu gelişmelerin sonunda Machiavelli de görevlerinden uzaklaştırılır, ağır bir
para cezasına çarptırılır ve saraya girmesi bile yasaklanır.
Ertesi
yıl, Medicilere karşı düzenlenen bir komploda ismi geçer, tutuklanır, hapse
atılır ve işkence görür. Suçlamaların
hiç birini kabul etmez, serbest kaldığında iş bulamaz hale gelir. II. Julius’un
ölümü üzerine Giovanni dei Medici, X. Leo adıyla Papalık makamına oturduğunda
bağışlanmak ümidiyle “Canto degli
Spiriti Beati / Kutsanmış Ruhların Şarkısı” adlı bir beste yapar, ancak
beklediğini bulamaz. Maddi sıkıntıya düşen Machiavelli, San Casciano
yakınlarındaki aile mülküne yerleşir. Politik hayattan ve hareketli diplomatik
görevlerden uzaklaştırılması, alıştığı sosyal çevreden dışlanması onu edebi ve felsefi
çalışmalara yönlendirir. “Il Principe”
ve “Discorsi” gibi en ünlü ikisi de
dahil pek çok eserini, neredeyse zorla ikâmet ettiği bu küçük çiftlik evinde
yazacaktır.
1516’dan
itibaren Machiavelli, yeniden Floransa’da görülmeye, kendisini “usta” kabul
eden ve model alan genç entelektüellerden oluşan bir grupla Oricellari
Bahçeleri’nde, başka deyişle Rucellai Saray Bahçelerinde buluşmaya başlar. Aynı
zamanda, Medicilerle de yakınlaşmaya çalışmaktadır.
Bu
dönemde Dük Lorenzo dei Medici’nin ölümü üzerine Floransa’nın başına Kardinal
Giulio dei Medici geçer. Çabaları karşılık bulan Machiavelli nihayetinde
Kardinalin, dolayısıyla Medicilerin himayesine girmeyi başarır. Bu süreçte ilk
önce sıradan bir mesele için Lucca’ya gönderilir. 1520’de ise Floransa
Üniversitesi tarafından Cumhuriyet’in resmi tarihçisi olarak atanır ve kentin
tarihini yazmakla görevlendirilir. Aynı yıl, Papa X. Leon, bir anayasa taslağı
hazırlamasını ister. Machiavelli, Papa yaşadığı müddetçe otoritesini koruyacak,
ancak ölümüyle birlikte tamamen demokratik yönetime geçişi sağlayacak,
cumhuriyetçi ilkeler içeren bir taslak hazırlar. Yaptığı bu çalışma tabii ki
kabul görmez.
Yönetimde
bazı reformlar yapmak isteyen Kardinal Giulio, 1521’de Papa’nın ölümüyle iyice kuvvetlendiğinde,
Machiavelli de “Dell’Arte della Guerra”
başlıklı eseri ile esasen Papa’ya sunmayı düşündüğü “Discorsi”yi gözden geçirerek, Kardinale takdim eder.
Papa
X. Leon’un ardılı Papa VI. Hadrianus’un da Eylül 1523’te ölmesinden sonra
1524’te Giulio dei Medici VII. Clemens adıyla Papa seçilir. Bunun üzerine
Machiavelli, bir siyasetçi gibi kaleme aldığı, “Istorie Fiorentine” isimli sekiz kitaplık eserini hızla tamamlar
ve yeni Papa’ya sunar.
1525’ten
itibaren diplomatik faaliyetlerine tekrar başlayan Machiavelli, 1526’da
istihkâm çalışmalarını denetlemek üzere oluşturulan Kurul’un sekreterliğine
getirilir. Ardından, Papa’nın Kutsal
Roma-Germen İmparatoru V. Karl’a karşı kurduğu ittifakta yer almak üzere
ordusuyla birlikte Papalık Naibi Francesco Guicciardini’nin kuvvetlerine
katılır. İzlenen tutarsız dış politika yüzünden İmparatorun başlattığı savaş
1527’de Roma’nın yağmalanmasıyla son bulurken, Papa’nın uzlaşma girişimini
hoşnutsuzlukla karşılayan halk ayaklanır ve Medicileri bir kez daha kentten
kovar. Böylece Floransa’da cumhuriyet yeniden kurulur.
Seneler
önce olduğu gibi Machiavelli bir kez daha tüm görevlerinden uzaklaştırılır ve
işsiz kalır. Mediciler zamanında üstlendiği sorumluluklar ve yürüttüğü faaliyetler
kendisine karşı düşmanca, güvensiz bir tutum sergilenmesine sebebiyet verir.
Büyük bir hayal kırıklığına uğrayan Machiavelli, hızlı seyreden hastalığının
ardından 22 Haziran 1527’de hayatını kaybeder. Hemen ertesi gün de Santa Croce
Kilisesine gömülür.
En
ünlü iki eserinden “Discorsi” 1531’de,
“Il Principe” 1532’de, yani
ölümünden yıllar sonra yayımlanır. Özellikle şaheseri kabul edilen “Il Principe / Prens” de öne sürdüğü
fikirler öyle tepki çeker, öyle büyük tartışmalara yol açar ki, dinsizlik ya da
sapkınlık gibi ağır suçlamalara mâruz kalır, sonuçta 1559 yılında tüm eserleri Katolik
Kilisesi’nin “Yasak Kitaplar Dizini”ne
konur.
Kayıtlar
